نیاز سنجی:
نیاز مفهومی چند بعدی است که درک کامل آن مستلزم جامع نگری است. با این حال کاملترین تعریف ارائه شده در مورد نیاز تحلیل شکاف یا فاصله (وضعیت موجود با وضعیت مطلوب و یا آنچه هست با آنچه باید باشد) است. لذا نیازسنجی فرایندی نظام دار برای شناسائی فاصله بین وضع موجود با وضع مطلوب یا آنچه باید باشدباآنچه هست و نهایتا تعیین اولویت ها برای اقدام و اجرا است.ماحصل نیازسنجی پایه ای برای انجام مداخلات آموزشی و جلب حمایت هدفمندمتناسب بانیاز برآمده از جامعه خواهدبود.نیازسنجی سلامت نخستین مرحله اجرای مداخلات ارتقای سلامت می باشد.
اهمیت نیاز سنجی :
اکثر اوقات مجریان بدون شناخت کافی از نیازها و مشکلات مردم برنامه هائی را برای آنها تدارک دیده و به شکل دستوری و آمرانه اجرا می کنند.در نتیجه برنامه ها موفقیت مورد انتظار را بدست نمی آورند. از طرف دیگر محدودیت منابع همواره لزوم پرداختن به اولویتها را یادآور می شود.نیازسنجی سلامت شامل جمع آوری منظم اطلاعات برای کارکنان وتیم سلامت وسیاستگذاران می باشدتا آنها قادر به شناسایی ،تحلیل ،اولویت بندی وتعیین نیازهای سلامت افراد، خانواده و جمعیت گردند. نیازسنجی بهداشتی نیز روشی است که در آن مسائل و مشکلات بهداشتی مردم بطور واقعی و از نزدیک بررسی و شناسائی شده و این مسائل برطبق معیارهائی که منجر به ارتقاء بهره وری شوند اولویت بندی شده و جهت اجرا انتخاب می شوند.
آماده سازی تیم نیازسنجی مشکلات بهداشتی
کلیه برنامه های ارتقاء سلامت باید برپایه مشارکت گسترده افراد جامعه و توسط خود مردم و از طریق کارگروهی طراحی و اجرا شوند. افرادی از جامعه که تحت تاثیر مشکل بهداشتی قرار می گیرند می توانند در حل مشکل نیز اثر مثبت و یا منفی داشته باشند. کارگروهی می تواند با به اشتراک گذاری مشکلات محیطی و پرداختن به دغدغه های جامعه به حل مسائل بهداشتی کمک کند. با این دیدگاه برای نیازسنجی مشکلات بهداشتی تیم های نیازسنجی پیش بینی شده است که دارای رئیس و دبیر بوده و ترکیب سایراعضاء آن در سطوح مختلف مشخص می باشد.این فرایند درسطوح معاونت بهداشتی ومراکز بهداشتی وخانه های بهداشت اجرامی شود.
زمانبندی اجرای فرایند نیازسنجی
در شهرستان سراب از سال ۱۳۸۵ در کلیه خانه های بهداشت ومراکز بهداشتی درمانی روستایی ومراکز بهداشتی درمانی شهری وروستایی به صورت سالانه انجام میشود.
مراحل اجرای فرایند نیازسنجی
:این ارزیابی در ۵ مرحله انجام می شود
.مرحله اول تشکیل تیم نیازسنجی می باشدکه فرایند ارزیابی را توسط اعضاءهیات امنا رهبری می شود
مرحله دوم به جمع آوری داده ها اختصاص دارد. در این مرحله اعضا هیات امنا داده ها را به طور مستقیم جمع آوری کرده تا بدین وسیله نقطه نظرات جامعه، مشکلات مردم نسبت به زندگی و مشکلات سلامت را به دست آورند و در این میان به شاخص های قرمز جامعه نیز توجه می کنند.
.مرحله سوم، تعیین و اولویت بندی عوامل موثر بر مشکل اولویت دارسلامت شهرستان می باشد
.مرحله چهارم، تعیین راه حل و مداخلات موثر بر حل مشکلات اولویت دار شهرستان می باشد
مرحله پنجم، تنظیم برنامه عملیاتی مداخلات موثر بر حل مشکل می باشد و با همکاری و مشارکت سازمان های ذیربط رئیس تیم نیاز سنجی با همکاری دبیر تیم اقدام به شناسائی افرادی که می بایست طبق دستورالعمل در ترکیب تیم نیازسنجی حضور داشته باشند، مینماید.
نظارت و پایش:
انجام پایش ثبت صحیح فرمها و نیز برنامه مداخله ای و اجرایی حل مشکل در طی پایش های محیطی، نظارت بر نحوه ثبت صورتجلسات هیئت امناء و تیم نیازسنجی و نیز پیگیری مصوبات، نظارت بر نحوه استخراج شاخص های پانل نیازسنجی
ترکیب اعضا تیم نیازسنجی در مراکز شهری
- پزشک مسئول مرکز:رئیس تیم
- کارشناس یا کاردان بهداشت خانواده:دبیر تیم
- کارشناس یاکاردان بهداشت محیط
- مدیران مدارس
- نمایندگان بسیج
- روحانیون
- ریش سفیدان محلات
- رابطین محلات
ترکیب اعضا تیم نیازسنجی در مراکزروستایی
- دهیار: رئیس تیم
- شورا
- پزشک: دبیر تیم نیازسنجی
- بهورز
- مربی (ناظر بر خانه های بهداشت)
- رابطین محلات
- ریش سفیدان
- نمایندگان بسیج
- مدیران مدارس
- سفیران سلامت
- سرخوشه ها
حضور رئیس و دبیر تیم نیازسنجی در کلیه جلسات الزامی است.
کلیه جلسات می بایست صورت جلسه شده و توسط اعضاء امضا و در پوشه نیازسنجی نگهداری گردد.
پیگیری مصوبات جلسات و هدایت اعضا در جهت اجرای برنامه ها بر عهده رئیس تیم می باشد.
با هماهنگی رئیس تیم نسبت به تهیه ملزومات و برنامه ریزی جلسات تیم اقدام و به کلیه اعضاء با ارسال دعوت نامه جهت شرکت در جلسات اطلاع رسانی می کند.
دستور کارجلسات
مباحثی که در جلسه اول نیازسنجی به آن پرداخته می شود:
- بیان اهداف نیازسنجی واهمیت آن
- ارائه اطلاعات و آمار و به طور کلی وضعیت بهداشتی منطقه
- ارائه انتظارات از اعضا و مصاحبه با سایر افراد جامعه،خوب گوش دادن و خوب دیدن جامعه و بررسی محیط منطقه
- جمع بندی و بررسی لیست مشکلات استخراج شده
- اولویت بندی کردن مشکلات سلامت لیست شده و انتخاب ۳ اولویت اول
مباحثی که در جلسه دوم و به بعد به آن پرداخته می شود:
- بررسی نتایج مصوبات جلسات قبل
- بررسی اجرایی شدن یا نشدن مصوبات و چرایی آن(درصورت اجرانشدن)
- بررسی راهکارهای جدید و روشهای نوین حل مساله
- تعیین مصوبات جدید برای اجرا در مرحله ی بعدی