بهداشت آب
آب یکی از نعمات بزرگ پروردگار است که منشا حیات و سرآغاز زندگی موجودات زنده است. اهمیت آب در زندگی بشر به اندازه ای است که بیان و توجیه کامل آن به دشواری میسر می گردد.
امروزه با پیشرفت زندگی صنعتی و رشد جمعیت، مصرف آب افزیش یافته است و منابع آب موجود قابل مصرف، درمعرض استفاده بیش از حد و حتی آلودگی قرارگرفته است. درکشور ما نیز مسئله کمبود آب از گذشته های بسیار دور وجود داشته و حتی دربرخی از مناطق مانع رشد و پیشرفت کشاورزی، صنعتی و حتی اجتماعی شده است.
میزان مصرف سرانه آب در اجتماعات مختلف متفاوت است و با فرهنگ و ارتقای سطح بهداشت جوامع ارتباط مستقیم دارد. هرچه سطح و فرهنگ و بهداشت بالاتر باشد نیاز به آب و مصرف آن نیز افزایش می یابد. بنابراین افزایش آگاهی مردم برای مصرف بهینه آب یکی ازضروریات بسیار مهم برای حل معضل کمبود این ماده حیاتی انسان است.
آب آشامیدنی: آب آشامیدنی، آب گوارایی است، که عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آن در حد استانداردهای مصوب باشد و مصرف آن عارضه سوئی در کوتاه مدت یا در دراز مدت در انسان ایجاد نکند.
آلودگی آب آشامیدنی: عبارتست از تغییر خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب به گونه ای که آن را برای مصرف انسان زیان آور سازد.
بیماریهای منتقله از آب:
این بیماریها بوسیله باکتریهای بیماریزا، ویروسها، پروتوزئرها و کرمها در انسان ایجاد می شوند. منابع و مخازن آب از جمله رودخانه ها و کانال آبها، دریاچه ها و سدها بویژه درمناطق گرمسیر، محلی مناسب برای انتشار اینگونه بیماریها می باشند. این نوع مخازن آب زمینه را برای رشد میزبانهای واسط انگلها مانند حلزونها، ماهیها و گیاهان آبزی و ناقلین بیماریها مانند پشه ها و سایر حشرات گزنده فراهم می سازند. علیرغم کوشش مسئولین برای بهسازی منابع آب بخصوص در مناطق گرمسیر، این بیماریها ممکن است ایجاد شوند، درنتیجه قبل از برطرف ساختن آلودگی آب باید به وضعیت بهداشتی محیط زیست و مردم رسیدگی شده و آموزشهای لازم به آنها بدهند تا ازآلودگی آّب جلوگیری شود.
الف) بیماریهای باکتریایی شامل: وبا، حصبه یا تیفوئید، شبه حصبه یا پاراتیفوئید، اسهال باسیلی یا دیسانتری باسیلی، اسهال مسافرین، لپتوسپیروس
ب) بیماریهای ویروسی شامل: گاستروآنتریت ویروسی، پولیومیلیت، هپاتیت
پ)بیماریهای پروتوزئری شامل: آمیبیاز یا اسهال آمیبی، ژیاردیازیس، بالانتیدیازیس میباشد.
اهمیت کنترل آب آشامیدنی :
در گوشه و کنار جهان و کشور ما نیاز به آب روز به روز افزایش می یابد. این موضوع نه فقط به خاطرافزایش جمعیت، بلکه برای سایر مصارف بهداشتی نظیر استحمام، شستشو، صنایع و کشاورزی نیز محتاج آب میباشد. میزان آب در نقاط مختلف کشور تفاوت فراوانی دارد. درمناطقی ازکشور آب فراوان موجود بوده و برعکس در مناطق خشک و کویری دچار کمبود و مسئله تامین آب میباشند. از نکته نظر کیفیت، آب تغییرات متفاوتی دارد در بعضی نقاط با کیفیت شیمیایی مطلوبتر و درنقاط دیگر با غلظت یونی بیشتری مواجه میباشند. همچنین پراکندگی جمعیت در نقاط مختلف کشور متفاوت است و در نتیجه نیازهای آنها به آب متفاوت خواهد بود. امروزه تمدن، تغییراتی را در کیفیت آبها باعث گردیده است چه از طریق شهرنشینی و رشد بی رویه جمعیت و چه از طریق ایجاد آلودگیهای ناشی از صنعت و استفاده از مواد شیمیایی و سموم در کشاورزی تغییراتی در کیفیت منابع آب آشامیدنی بوجود آمده است. این آبها، دیگر به همان گونه که قبلا مورد استفاده قرار گرفته است نمی توانند مورد بهره برداری قرار گیرند. از طرفی امروزه نیاز به آب با کیفیت بالا بیشتر و بیشتر می گردد. بنابراین نه تنها حفاظت از این منابع، کاری است بسیار ضروری (بخصوص در مناطقی که به شدت آلوده شده اند) بلکه باید اقدامات لازم برای منابعی که هنوز دچار آلودگی نشده اند انجام گیرد. در مدیریت برنامه کیفیت آب، هم به دانستن اطلاعات در زمینه کیفیت آبهای موجود، نیاز است و هم میبایست روند تاثیر فعالیت بشر روی کیفیت آب و تدوین ضوابط، جهت برنامه ریزی برای تعیین نحوه بهره برداری، مورد توجه قرار گیرد. چنین شیوه ای فقط در سایه دانستن اطلاعات کافی در مدت زمان طولانی در زمینه کیفیت آب و استفاده از تجارب و اطلاعات گذشته از کیفیت آنها برای مصارف مختلف تحقق پیدا می کند. بعلاوه اجرای قوانین و مقررات ایجاد شده بر پایه و اساس همین اطلاعات استوار است و در اینجا است که اندازه گیری کیفیت آب آشامیدنی ضرورت پیدا می کند.
اهداف کنترل کیفیت آب آشامیدنی:
1-کشف بموقع هر گونه تغییر در کیفیت آب آشامیدنی
2-تشخیص بموقع هر گونه تغییر در کیفیت آب آشامیدنی
3-تشخیص آب هایی که در سیستم آبرسانی از کیفیت استاندارد مورد نظر برخوردار هستند
4- تشخیص نقاط با مناطق آلوده (درصورت وجود) بخصوص درمواقع اپیدمی
5-تعیین دامنه تاثیر آبهای آلوده ای که به منابع آب آشامیدنی افزوده میشوند
6-تعیین میزان آلودگی در آب
7-ارزیابی میزان تاثیر اقداماتی که در جهت بهبود کیفیت انجام میگیرد
8-تدوین دستورالعمل یا استاندارد برای آب با مصارف مختلف بهداشتی
9-تدوین ضوابط و مقرارت در زمینه کیفیت و کمیت آب آشامیدنی
10-اقدامات کنترلی برای رفع یا پیشگیری از آلودگی آب آشامیدنی
11-اقدامات هشدار دهنده در مواقع ضروری
بندرت کنترل کیفیت آب فقط در جهت دنبال کردن یک هدف تنها انجام می شود و همانگونه که گفته شد معمولا در همه جا چندین هدف دنبال میگردد.
طبق قانون ((کنترل کیفیت آب آشامیدنی عمومی از نقطه آبگیر تا مصرف به عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی میباشد)) که دراین راستا اقدامات زیر توسط بهداشت محیط انجام میگیرد:
نمونه برداری میکروبی از آب آشامیدنی شبکه های لوله کشی، منابع، مخازن ذخیره آب شهرها و تصفیه خانه های آب
نمونه برداری میکروبی از منابع، مخازن و شبکه های لوله کشی آب آشامیدنی روستاهای تابعه شهرستان
کنترل و سنجش کلر باقیمانده در مناطق شهری و روستایی بطوریکه میزان کلر باقیمانده، در کلیه نقاط شبکه در حد استاندارد باشد
نمونه برداری شیمیایی از کلیه منابع آب و شبکه های لوله کشی آب شهری
نمونه برداری شیمیایی از کلیه منابع آب و شبکه های لوله کشی آب روستایی
آموزش روشهای ساده گندزدایی آب آشامیدنی به کلیه روستائیان از طریق بهورزان
نظارت و کنترل بهداشتی آب آشامیدنی و آب مصرفی کارخانه های یخسازی
کنترل و پیگیری جهت نصب علائم هشدار دهنده در: پارکها، ترمینالها، گورستانها، بلوارها، خیابانها و سایر اماکن مشابه بمنظور عدم استفاده از آب فضای سبز جهت مصارف شرب و پیگیری جهت تامین آب سالم و بهداشتی در مکانهای مذکور
کنترل بهداشتی آبخوریهای داخل شهر، خیابانها معابر عمومی و مسیر راهها
کنترل بهداشتی جایگاهها و مراکز فروش یخ درکلیه نقاط شهر
کنترل کیفی آب قنوات، چشمه ها و سایرمنابع آب مسیر راهها
کنترل کیفی آب آشامیدنی در ترمینالها و پایانه ها
کنترل بهداشتی استخرهای شنا از نظر بهداشت محیط و کنترل کیفی آب مورد مصرف در استخرها
کنترل بهداشتی آبهای معدنی (آبگرم) در جهت رعایت اصول و موازین بهداشت محیط
کنترل بهداشتی آب در رستوران و بوفه قطارها
کنترل کیفی آب مورد استفاده دانش آموزان در مدارس